Rękopis ze zb. Muzeum - Zamek Górków
Szamotuły mają długą i ciekawą historię. Rozpoczęła się ona w okresie powstawania państwa polskiego, w czasach pierwszych Piastów oraz była ściśle związana z dziejami największych i najbardziej wpływowych rodów Wielkopolski. W ciągu wieków dzieje Szamotuł wpisały się wyraźnie w historię państwa polskiego.
XI w.
Początki osady należącej do rodu Szamotulskich herbu Nałęcz. Powstała ona z czterech odrębnych ośrodków: najstarszego, grodziska Osówka, położonego w pobliżu dzisiejszego Gałowa; osady targowej Stare Szamotuły leżącej ok. 2,5 km na północ od dzisiejszego centrum; tzw. Nowych Szamotuł, które obejmowały obszar dzisiejszego śródmieścia, oraz grodu Świdlin-Ostrówek położonego na prawym brzegu Samy.
1231
Pierwsza wzmianka o osadzie noszącej nazwę Szamotuły zachowana w źródłach pisanych, dotycząca Starych Szamotuł.
I połowa XIII w.
Szamotuły otrzymują od księcia Przemysła I prawo do odbywania targów.
1284
Książę wielkopolski Przemysł II zatwierdza nadane wcześniej prawa targowe i związane z tym przywileje oraz zwalnia posiadłości kasztelana poznańskiego Tomisława z Szamotuł z opłat targowych.
XIV w.
Powstają Nowe Szamotuły położone na obszarze obecnego śródmieścia.
1306
Utworzenie parafii św. Stanisława.
1383
Nowe Szamotuły po raz pierwszy w dostępnych źródłach historycznych nazwane zostały miastem.
1382-1385
Wojna pomiędzy rodami Grzymalitów i Nałęczów. Szamotuły wraz z okolicą były częstym obiektem ataków i zostały mocno zniszczone.
Stare Szamotuły – spalone – prawie przestały istnieć.
Początek XV w.
Podział miasta na część południową, którą otrzymał Wincent Świdwa Szamotulski, i część północną, przekazaną Dobrogostowi Świdwie Szamotulskiemu. W części północnej w drugiej połowie XV w. wzniesiony został niewielki zamek obronny.
I połowa XV w.
Powstał w Szamotułach najstarszy zachowany do dzisiaj list miłosny w języku polskim, napisany przez nieznanego autora.
1420
Król Władysław Jagiełło ponowił prawa miejskie dla Szamotuł.
1423-1431
Wzniesienie murowanej świątyni w stylu gotyckim na miejscu starego drewnianego kościoła p.w. św. Stanisława; stała się ona ważnym ośrodkiem życia religijnego i kulturalnego Szamotuł.
1445
Założenie szkoły parafialnej przez kasztelana poznańskiego, Dobrogosta Świdwę Szamotulskiego. Szkoła ta działała pod patronatem magistratu szamotulskiego; wykształciła wielu wybitnych szamotulan, którzy studiowali później w Akademii Krakowskiej.
1450 i 1455
Dwukrotne potwierdzenie praw miejskich dla Szamotuł przez króla Kazimierza Jagiellończyka. Fakt ten utrwalono w późniejszym herbie Szamotuł. Herb ten, wykształcony w XVII w., to ukoronowana głowa na niebieskim polu, pod nią dwa klejnoty w kształcie rombów. Później nad tarczą herbową umieszczono koronę, a po bokach – dwie wstęgi z liczbami 14 z lewej i 55 z prawej, tworzącymi datę 1455.
1511
Po śmierci Andrzeja Szamotulskiego północna część miasta stała się własnością Łukasza II Górki, wojewody poznańskiego. W latach 1513–1528 przekształcił on istniejący tu zamek w okazałą rezydencję w stylu gotyckim.
1542
Podniesienie świątyni p.w. św. Stanisława do rangi kolegiaty.
XVI w.
W Szamotułach osiedlają się bracia czescy, kalwini i luteranie, dzięki protekcji właścicieli miasta, Łukasza III Górki i Jana Świdwy Szamotulskiego. Dzięki temu Szamotuły stały się jednym z aktywniejszych ośrodków renesansu i reformacji w Wielkopolsce.
1551(?)
Prawdopodobna data powstania pierwszej w Wielkopolsce drukarni. Została założona przez braci czeskich, a mieściła się w oficynie Zamku Górków; tłoczyła głównie czeskie druki religijne. Wydała m.in. jeden z ważniejszych zabytków czeskich "Kancjonał Szamotulski" (1561). Przetrwała prawdopodobnie do 1575 r.
1580
Zmarł Jan Świdwa Szamotulski, ostatni męski potomek rodu władającego południową częścią Szamotuł. Od tej pory Szamotuły miały wielu różnych właścicieli.
XV-XVII w.
Szamotuły to poważny ośrodek przemysłu olejarskiego, sukienniczego, garncarskiego, powroźniczego. Powstawały tu bogate cechy rzemieślnicze, skupiające przedstawicieli różnych rzemiosł (w szczytowym okresie istniało 14 cechów).
2 połowa XVII w.
Sprowadzenie do miasta oo. franciszkanów – reformatów przez dziedzica Szamotuł, kasztelana kaliskiego Jana Korzbok-Łąckiego. W latach 1675-82 zakonnicy wznieśli na przedmieściu świdlińskim klasztor, wykorzystując przy tym mury dawnego zamku Świdwów Szamotulskich.
XVII w.
Miasto podupadło podczas wojen szwedzkich. Ożywienie nastąpiło dopiero na początku XIX w.
1793
Szamotuły wraz z całym regionem zostały przyłączone do Prus w wyniku drugiego rozbioru Polski.
1808
Powstała elementarna szkoła ludowa na zasadach określonych przez Komisję Edukacji Narodowej.
1815
Szamotuły weszły w skład Wielkiego Księstwa Poznańskiego
1818
Utworzono powiat szamotulski, który z małymi korektami istnieje do dziś.
XIX w.
W czasie zaboru pruskiego szamotulanie czynnie przeciwstawiali się germanizacji. Wielu z nich brało udział we wszystkich powstaniach narodowych. Urodzony w Szamotułach Edmund Callier był naczelnikiem sił zbrojnych na Mazowszu w powstaniu styczniowym 1863-1864
1838
W Szamotułach zorganizowano Kasyno Obywatelskie, ważny ośrodek życia gospodarczego, kulturalnego i towarzyskiego. Działało ono w istniejącym do dziś budynku, tzw. Ognisku (obecnie gmach biblioteki publicznej).
1840
Staraniem grupy członków Kasyna Obywatelskiego powołano Towarzystwo Zbieraczów Starożytności Krajowych. Było ono uznawane za pierwsze w Polsce towarzystwo archeologiczne. Istniało do 1846 r. kiedy to zostało zlikwidowane przez władze pruskie.
przełom XIX i XX w.
W mieście powstało kilka dużych zakładów przemysłowych, m.in. cukrownia, olejarnia, młyny i fabryka mebli.
1918–1919
Szamotuły samodzielnie oswobodziły się spod panowania niemieckiego; stanowiły jeden z ważniejszych ośrodków powstania wielkopolskiego. W konsekwencji zostały przyłączone do odrodzonej II Rzeczypospolitej.
07 IX 1939
Miasto zajęły oddziały niemieckie i rozpoczęła się okupacja hitlerowska, w wyniku której wielu szamotulan zostało zamordowanych i deportowanych.
27 I 1945
Wyzwolenie Szamotuł spod okupacji hitlerowskiej.
1989
Odrodzenie niezależnego samorządu miejsko-gminnego Szamotuł po odzyskaniu przez Polskę suwerenności i niezależności politycznej.
