- Odkryciem na skalę europejską było odnalezienie Starych Szamotuł. Archeolodzy szukający kościoła z wykorzystaniem tzw. archeologii lotniczej, trafili na miasto z XIII wieku ukryte pod ziemią, położone 2 km na północ od Szamotuł.
- Dnia 13 maja 2014 r. dekretem Papieża Franciszka szamotulską kolegiatę podniesiono do godności Bazyliki Mniejszej.
- Z Szamotuł pochodzą sławni muzycy oraz kompozytorzy, m.in.: Wacław z Szamotuł nadworny muzyk króla Zygmunta Augusta oraz Xavery i Philipp Scharwenkowie – wybitni pianiści i kompozytorzy przełomu XIX i XX wieku.
- Stąd pochodził artysta malarz Maksymilian Rabes (1868-1944), a także literatka, malarka i historyczka Maria Wicherkiewiczowa (1875-1962).
- Z Szamotuł pochodzą naukowcy: Grzegorz Snopek – prawnik, absolwent, a później profesor i w latach 1537-1538 rektor Uniwersytetu Krakowskiego, Jan Jonston (1603-1675) – lekarz, przyrodoznawca, historyk, filozof i pedagog oraz Roman May (1846-1887) – chemik, mineralog i pionier polskiego przemysłu nawozów sztucznych w Wielkopolsce.
- W dobie reformacji (ok. 1558 r.) osiadł w Szamotułach i założył pierwszą w Wielkopolsce drukarnię czeski drukarz Aleksander Aujezdecky.
- W 1840 r. powstało w Szamotułach pierwsze w Polsce towarzystwo archeologiczne o nazwie Towarzystwo Zbieraczów Starożytności Krajowych, któremu przewodził historyk Jędrzej Moraczewski.
- Co roku pod koniec sierpnia odbywają się w Szamotułach plenery rzeźbiarskie pt. „Wielki powrót rzeźb”, który stanowi specyficzne wyzwanie dla artystów. Plener kończy „Jarmark Szamotulski”.
- W zasobach Muzeum – Zamek Górków znajduje się jedna z największych kolekcji ikon w Polsce.
- Z Szamotuł pochodzi Maksymilian Ciężki – powstaniec wielkopolski, oficer Wojska Polskiego, współtwórca sukcesu złamania szyfrów niemieckiej maszyny szyfrującej ENIGMA.
- Przez Szamotuły przechodzi jeden z europejskich szlaków pielgrzymkowych św. Jakuba prowadzący do katedry św. Jakuba w Santiago de Compostela w Hiszpanii – tzw. Droga Lubuska.
- W Szamotułach odbywa się Ogólnopolski Turniej w Piłce Siatkowej Kobiet „Szamotuły CUP”.
- W pobliżu Szamotuł prężnie działa Ośrodek Jeździecki w Baborówku, który od kilku lat gości elitę jeźdźców z całej świata. Stowarzyszenie Jeździeckie Baborówko organizuje m.in.: Międzynarodowy Wszechstronny Konkurs Konia Wierzchowego i LOTTO Baborówko Horse Sale Show – międzynarodowe zawody WKKW oraz aukcja koni sportowych.
- Już od kilku lat szamotulski Rynek gości Uliczny Festiwal Osobliwości (UFO), podczas którego uczestnicy z całego świata przedstawiają tzw. żywe rzeźby, zaskakując oryginalnymi pomysłami i misternym dopracowaniem szczegółów.
